Ngân hàng trung ương toàn cầu tăng dự trữ vàng, euro và nhân dân tệ khi vai trò đồng đô la Mỹ suy yếu

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị, chia rẽ thương mại và sự không chắc chắn ngày càng gia tăng về vị thế của Hoa Kỳ trên trường quốc tế, nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới đang thực hiện những bước chuyển mình chiến lược trong quản lý dự trữ ngoại hối. Theo một khảo sát mới công bố của Diễn đàn các tổ chức tài chính và tiền tệ chính thức (OMFIF), ngày càng có nhiều ngân hàng trung ương có kế hoạch gia tăng nắm giữ vàng, đồng euro và đồng nhân dân tệ, trong khi đồng đô la Mỹ đang dần mất đi sự thống trị từng có.

Khảo sát được OMFIF thực hiện từ tháng 3 đến tháng 5 năm nay trên 75 ngân hàng trung ương toàn cầu cho thấy, gần 1/3 số tổ chức này có kế hoạch tăng lượng dự trữ vàng trong vòng một đến hai năm tới, sau khi loại trừ các ngân hàng có kế hoạch cắt giảm. Đây là tỷ lệ cao nhất trong ít nhất 5 năm trở lại đây. Đáng chú ý, các nhà quản lý dự trữ đánh giá vàng như một tài sản trú ẩn an toàn và phi chính trị trong bối cảnh đồng đô la đang bị ảnh hưởng bởi những biến động chính sách từ phía Hoa Kỳ, đặc biệt là sau "Ngày Giải phóng 2/4" – mốc thời gian Tổng thống Donald Trump tuyên bố áp thuế mạnh tay, gây hỗn loạn trên thị trường và kéo giá đồng đô la cùng lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ đi xuống.

Theo OMFIF, các ngân hàng trung ương đã mua vàng ở mức kỷ lục trong những năm gần đây và xu hướng này đang tiếp tục tăng tốc. Dự báo dài hạn cho thấy 40% các ngân hàng trung ương có kế hoạch tiếp tục tăng tỷ trọng vàng trong danh mục dự trữ trong vòng 10 năm tới. “Các nhà quản lý dự trữ đang tăng gấp đôi cam kết với vàng như một phần của chiến lược đa dạng hóa,” báo cáo nêu rõ.

Trong khi đó, niềm tin vào đồng đô la Mỹ đang sụt giảm đáng kể. Đồng bạc xanh, từng là đồng tiền được các ngân hàng trung ương đánh giá cao nhất trong khảo sát năm ngoái, nay đã tụt xuống vị trí thứ bảy. 70% số người được khảo sát cho biết môi trường chính trị của Hoa Kỳ khiến họ ít sẵn sàng tiếp tục nắm giữ đồng đô la – một con số gấp đôi so với năm trước.

Về mặt tiền tệ, đồng euro và đồng nhân dân tệ của Trung Quốc đang nổi lên như những lựa chọn thay thế chiến lược. 16% ngân hàng trung ương dự kiến tăng tỷ trọng euro trong 12 đến 24 tháng tới – tăng mạnh từ mức 7% của năm ngoái – trong khi khoảng 30% cho biết sẽ gia tăng nắm giữ đồng nhân dân tệ trong thập kỷ tới, đưa tỷ trọng dự trữ toàn cầu của đồng tiền này từ mức 2% hiện tại lên khoảng 6%.

Đặc biệt, đồng euro đang có cơ hội quay trở lại vị thế cao từng có trước cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu năm 2011. Theo một số nguồn tin thân cận với các nhà quản lý dự trữ, tâm lý đối với đồng euro đã được cải thiện đáng kể sau các biện pháp chính sách gần đây từ phía EU, bao gồm thúc đẩy hội nhập thị trường vốn và tăng chi tiêu quốc phòng thông qua cơ chế vay chung. Dự trữ bằng euro được dự báo có thể đạt lại mức 25% tổng dự trữ toàn cầu trong vài năm tới, từ mức khoảng 20% hiện tại.

Max Castelli, Giám đốc chiến lược thị trường toàn cầu tại UBS Asset Management, cho biết: “Chúng tôi nhận được rất nhiều câu hỏi từ các ngân hàng trung ương về rủi ro của đồng đô la sau Ngày Giải phóng. Câu hỏi như vậy chưa từng xuất hiện thậm chí sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008.”

Khảo sát của OMFIF cũng cho thấy kỳ vọng rằng tỷ trọng đồng đô la trong dự trữ ngoại hối toàn cầu sẽ giảm xuống 52% vào năm 2035, từ mức khoảng 58% hiện tại. Dù vẫn giữ vai trò đồng tiền dự trữ số một, song đồng đô la đang dần bị thách thức bởi sự trỗi dậy của các lựa chọn thay thế.

Kenneth Rogoff – Giáo sư tại Đại học Harvard và cựu kinh tế trưởng IMF – nhận định rằng việc đồng euro tăng tỷ trọng là điều tất yếu trong bối cảnh đồng đô la đang mất dần thế mạnh địa chính trị. Bernard Altschuler từ HSBC bổ sung rằng euro hiện là "đồng tiền thay thế thực sự duy nhất" có tiềm năng làm thay đổi đáng kể cán cân dự trữ ngoại hối toàn cầu.

Dù vậy, các chuyên gia cảnh báo rằng để đồng euro thực sự vươn lên thành đối thủ nặng ký, châu Âu cần tiến xa hơn trong cải cách tài khóa, đặc biệt là tăng quy mô phát hành trái phiếu chung – điều hiện tại vẫn bị thị trường nợ Mỹ trị giá 29.000 tỷ USD lấn át. Chủ tịch ECB Christine Lagarde cũng đã nhiều lần kêu gọi hành động chính sách để củng cố vai trò của đồng euro trên trường quốc tế.

Cùng lúc đó, vai trò của đồng nhân dân tệ cũng đang được theo dõi sát sao, dù vẫn bị hạn chế bởi các chính sách kiểm soát vốn của Trung Quốc. Cựu Thống đốc PBOC Zhou Xiaochuan cho biết đồng nhân dân tệ “có tiềm năng” nhưng Bắc Kinh vẫn cần giải bài toán về tự do hóa dòng vốn nếu muốn đồng tiền này thực sự bứt phá trong vai trò dự trữ quốc tế.

Trong bối cảnh các dòng chảy tài chính toàn cầu ngày càng bị phân mảnh vì yếu tố địa chính trị và các cú sốc chính sách, việc các ngân hàng trung ương đa dạng hóa dự trữ không chỉ là chiến lược tài chính mà còn là tín hiệu phản ánh rõ nét sự dịch chuyển cấu trúc quyền lực trong hệ thống tiền tệ toàn cầu.