Tình hình Syria hậu Assad: HTS khẳng định quyền lực nhưng đối mặt với thách thức về tính bao trùm

Sau khi lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad, nhóm phiến quân Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã nhanh chóng thiết lập quyền kiểm soát tại Syria. Tuy nhiên, cách thức tổ chức chính phủ lâm thời và khả năng quản lý đất nước của HTS đang gây lo ngại về tính bao trùm và ổn định lâu dài tại quốc gia bị chiến tranh tàn phá này.

HTS nhanh chóng củng cố quyền lực

HTS, dưới sự lãnh đạo của Abu Mohammed al-Golani, đã chuyển trụ sở từ Idlib đến Damascus, bổ nhiệm ông Mohammed al-Bashir làm thủ tướng lâm thời.

Cảnh sát từ Idlib được triển khai tại Damascus để duy trì trật tự, và chính quyền HTS bắt đầu khôi phục các dịch vụ cơ bản, tăng lương cho công chức và tái thiết hành chính.

Lời hứa và nghi ngại

HTS đã gửi thông điệp trấn an đến các tín ngưỡng thiểu số và cộng đồng Syria, cam kết xây dựng một chính phủ dân sự phi giáo phái. Tuy nhiên, việc bổ nhiệm các nhân vật cấp cao từ Idlib vào các vị trí quan trọng làm dấy lên lo ngại về tính đa dạng trong chính quyền mới.

Mohammed Ghazal, một quan chức được đưa từ Idlib, bác bỏ ý tưởng về "chính quyền Hồi giáo" và nhấn mạnh sự cần thiết của các thể chế dân sự.

Tuy nhiên, Zakaria Malahifji, một lãnh đạo đối lập, cảnh báo việc thiếu sự tham vấn với các cộng đồng khác sẽ làm suy yếu tính chính danh của chính phủ lâm thời.

Thách thức lớn: Tính bao trùm và cải cách hiến pháp

HTS tuyên bố sẽ tổ chức chính quyền lâm thời đến tháng 3/2025, nhưng chưa đưa ra kế hoạch cụ thể cho hiến pháp mới hay bầu cử.

Một số nhà quan sát lo ngại rằng HTS có thể hướng đến một hình thức cai trị độc tài khác, dù mang danh nghĩa Hồi giáo.

Thổ Nhĩ Kỳ, một quốc gia ủng hộ phe đối lập, đã kêu gọi HTS thiết lập một chính phủ có thể được quốc tế công nhận, nhưng HTS vẫn chưa tạo ra một quá trình chuyển đổi mang tính bao trùm.

Phản ứng quốc tế và nội bộ

Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây thúc giục HTS thực hiện một tiến trình chuyển đổi bao trùm, tuân theo Nghị quyết 2254 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.

Thổ Nhĩ Kỳ mong muốn một chính phủ mới ổn định, nhưng việc các phe phái khác tại Syria chưa giải giáp có thể gây ra bất ổn.

Nhà ngoại giao tại Damascus chỉ trích rằng chính phủ lâm thời hiện nay thiếu sự tham gia của các nhân vật đối lập chính trị hàng đầu, khiến tính chính danh bị đặt dấu hỏi.

Thách thức nội tại

HTS đang phải đối mặt với sức ép lớn trong việc tái thiết đất nước và giành được sự ủng hộ từ các cộng đồng khác nhau tại Syria.

Những xung đột giữa các phe phái từng chiến đấu với Assad có thể tái bùng phát nếu không có một quá trình hòa giải và chia sẻ quyền lực thực sự.

Nhận định chuyên gia

Yezid Sayigh, thuộc Trung tâm Carnegie Trung Đông, cho rằng HTS cần khẳng định quyền kiểm soát, nhưng không thể tránh khỏi nguy cơ cai trị độc tài nếu không thực hiện cải cách bao trùm.

Joshua Landis, chuyên gia về Syria, nhấn mạnh rằng HTS cần mời gọi các kỹ trị và đại diện từ các cộng đồng đa dạng để tạo tính chính danh cho chính quyền mới.

Kết luận

HTS đang đối mặt với bài toán nan giải: vừa phải nhanh chóng củng cố quyền lực để tránh hỗn loạn, vừa phải thiết lập một chính quyền bao trùm và hợp pháp để giành được sự ủng hộ từ quốc tế và người dân Syria. Việc thiếu tính đa dạng trong chính quyền lâm thời, cùng với áp lực từ cộng đồng quốc tế và các phe phái nội bộ, sẽ là thách thức lớn đối với tương lai chính trị của Syria hậu Assad.