Li Chenggang, 58 tuổi, cựu Thứ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc dưới nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, đã chính thức thay thế Wang Wentao, 59 tuổi, trở thành người đứng đầu mới của Bộ Thương mại Trung Quốc, theo thông báo từ Bộ Nhân lực và An sinh xã hội nước này. Hiện vẫn chưa rõ Wang sẽ đảm nhận vị trí nào tiếp theo, vì tên ông đã bị gỡ khỏi danh sách ban lãnh đạo bộ trên trang web chính thức tính đến thứ Tư. Bộ Thương mại Trung Quốc chưa đưa ra phản hồi trước yêu cầu bình luận từ Reuters về lý do thay đổi nhân sự đột ngột này. Wang được đánh giá là một nhà đàm phán cứng rắn và từng nhiều lần đối đầu gay gắt với các quan chức Mỹ trong các vòng đàm phán trước đây. “Ông ấy như một con chó chiến – rất quyết liệt,” một nguồn tin trong giới kinh doanh nước ngoài tại Bắc Kinh nhận xét. Việc thay đổi lãnh đạo cấp cao tại Bộ Thương mại diễn ra trong bối cảnh Bắc Kinh đang theo đuổi lập trường cứng rắn hơn trong cuộc chiến thương mại leo thang với Washington – cuộc chiến bắt nguồn từ các biện pháp thuế quan khắc nghiệt do ông Trump áp đặt. Sự thay đổi này cũng diễn ra khi Chủ tịch Tập Cận Bình đang công du Đông Nam Á để củng cố các mối quan hệ kinh tế và thương mại với các nước láng giềng, trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Đáng chú ý, ông Wang vẫn nằm trong phái đoàn tháp tùng Chủ tịch Tập trong chuyến thăm Việt Nam, Malaysia và Campuchia tuần này, cho thấy sự thay đổi có thể đã được chuẩn bị trước. Theo Alfredo Montufar-Helu, cố vấn cao cấp tại Trung tâm Trung Quốc của Conference Board, việc thay đổi này là “rất đột ngột và có thể gây xáo trộn” do Wang có nhiều kinh nghiệm đàm phán với Mỹ từ thời Trump đầu tiên. “Chúng ta chỉ có thể suy đoán lý do thực sự của quyết định này, nhưng có thể ban lãnh đạo cấp cao Trung Quốc cho rằng họ cần một người mới để phá vỡ thế bế tắc hiện tại và bắt đầu đàm phán thực chất,” ông nói. Trong khi nhiều quốc gia khác chọn tiếp cận song phương với Mỹ để đàm phán thương mại, Trung Quốc lại đáp trả bằng cách áp thuế ngược lên hàng hóa Mỹ và khẳng định chỉ đàm phán nếu dựa trên nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau và bình đẳng. Hôm thứ Ba, Washington tuyên bố rằng ông Trump sẵn sàng ký một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc nhưng Bắc Kinh phải “ra tay trước” vì “Trung Quốc cần tiền của chúng tôi”. Tại cuộc họp WTO ở Geneva vào tháng 2, Li đã chỉ trích gay gắt Mỹ vì áp đặt thuế quan một cách tùy tiện với các đối tác thương mại, cảnh báo rằng điều này đang gây ra “cú sốc thuế quan” trên toàn cầu. “Cách tiếp cận đơn phương của Mỹ đã vi phạm trắng trợn các quy tắc của WTO, làm gia tăng bất ổn kinh tế, phá vỡ thương mại toàn cầu và có thể làm suy yếu hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ. Trung Quốc kiên quyết phản đối và kêu gọi Mỹ chấm dứt các hành động sai trái này,” ông nói. Li từng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong Bộ Thương mại, đặc biệt trong các đơn vị về hiệp ước, pháp lý và thương mại công bằng, đồng thời có nền tảng học thuật vững chắc từ Đại học Bắc Kinh và Đại học Hamburg (Đức). “Xét theo lý lịch, Li là một nhà kỹ trị điển hình của Trung Quốc với nhiều năm kinh nghiệm về chính sách thương mại cả trong nước và tại WTO,” giáo sư Alfred Wu tại Đại học Quốc gia Singapore nhận định. “Dường như đây là một sự thăng chức theo quy trình, không có gì bất thường, nhưng rõ ràng hiện tại là thời điểm rất nhạy cảm vì căng thẳng Mỹ - Trung.” Trước khi có thông báo chính thức, Li đã tham dự một diễn đàn doanh nhân tư nhân vào ngày 31/3 với tư cách là “lãnh đạo” Bộ Thương mại, dấu hiệu sớm cho thấy việc bổ nhiệm đã được chuẩn bị từ trước.